834 पटक हेरिएको 
पोखरा : ल्यान्डफिल साइट सार्न विलम्ब हुँदा पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालन तोकिएको मितिभन्दा पर धकेलिने चिन्ता व्यक्त गरिएको छ । फोहोरका कारण विमानस्थलमा ठूला आकारका चराको गतिविधि हुँदा सञ्चालनमा समस्या देखिने भएको हो । सन् २०२२ भित्रै अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुरु गर्ने नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको तयारी छ । पोखरा महानगरले भने ल्यान्डफिल साइट अन्तै सार्न बल्ल जग्गाको खोजी गरेको छ ।
महानगरको चैत १६ मा बसेको कार्यपालिका बैठकले पोखरा–३३ भरतपोखरीको साविक ६ र ७ वडामा ल्यान्डफिल साइट सार्ने निर्णय गरेको थियो । महानगरले ठाउँ तोके पनि अन्य प्रक्रिया सुरु गरिसकेको छैन । पोखरा महानगरपालिकाका प्रमुख मानबहादुर जीसी पूर्णरूपमा निको भइसकेका छैनन् । उपप्रमुख मञ्जुदेवी गुरुङ आगामी स्थानीय तहको निर्वाचनमा प्रमुखको उम्मेदवार बन्ने दौडमा छिन् । महानगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत बलराम रिज्याल तीन साताका लागि नेदरल्यान्ड्समा छन् । एनसेल कर प्रकरणमा अन्तर्राष्ट्रिय अदालत (हेग) मा परेको मुद्दामा उनी सरकारी साक्षी हुन् । यिनै कारणले ल्यान्डफिल साइट सार्ने प्रक्रिया सुरु नभएको हो ।
आइकाओको मापदण्ड: ल्यान्डफिल साइट १३ किलोमिटर टाढा हुनुपर्ने
अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संस्था (आइकाओ) को मापदण्डअनुसार ल्यान्डफिल साइट विमानस्थल भन्दा १३ किलोमिटर पर हुनुपर्छ । पोखरा–१४ बाच्छेबुडुवामा रहको ल्यान्डफिल साइट भने निर्माणाधीन विमानस्थलबाट तीन किमि मात्रै टाढा छ । ल्यान्डफिल साइटमा ठूलो संख्यामा चिल र गिद्धले आहारा खोज्छन् । निर्माणाधीन विमानस्थलकै वरिपरि घुम्छन् । विमानस्थल बनिसकेपछि पनि ती चरा आहाराको खोजीमा वरपर उड्दा हवाई उडानमा जोखिम हुन्छ । चरालाई अन्तै बानी पार्न न्यूनतम ६ महिना समय लाग्ने वातावरणविद् बताउँछन् । विमानस्थल सञ्चालन हुनुभन्दा ६ महिनाअघि नै ल्यान्डफिल साइट सारिसक्नुपर्छ । निर्माणाधीन विमानस्थलको हवाई सुरक्षालाई लिएर संरक्षणकर्मी चिन्तित बनेको बताएका छन् ।
भरतपोखरीमा एक सय रोपनी सार्वजनिक जग्गा छ भने त्यति नै थप निजी जग्गा अधिग्रहण गर्नुपर्छ । जग्गा प्राप्ति, रोक्का राखी अधिग्रहण, वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन (ईआईए) तयार गर्न झन्डै एक वर्ष लाग्ने महानगरका सूचना अधिकारी भरतराज पौडेलको भनाइ छ । पोखराबाट १८ किमि टाढा रहेको उक्त स्थानमा हाल कच्ची बाटो छ । त्यसलाई पक्की बनाउनुपर्छ । ल्यान्डफिल साइटमा लगानी गर्न विश्व बैंक, एसीयाली विकास बैंक (एडीबी) ले चासो देखाएका छन् । ‘बजेटको समस्या नहोला,’ उनले भने, ‘तर प्रक्रियाकै कुराले ढिला हुने भयो ।’ जग्गा प्राप्ति, अधिग्रहणलाई ‘फास्ट ट्र्याक’ मा सक्ने, त्यही स्थानमा एकापट्टि फोहोर व्यवस्थापन गर्दै गर्ने र नयाँ ल्यान्डफिल साइट निमार्णको प्रक्रिया अघि बढाउँदै जाँदा ३–४ महिनामा सार्न सकिने उनको अनुमान छ । भने, ‘नयाँ जनप्रतिनिधिले के गर्ने हुन् भन्नेमा पनि भर पर्छ ।’
एक ठाउँमा रमाईरहेका चरा अर्को ठाउँमा बानी पर्न ६/७ महिना लाग्छ : वातावरणविद
पोखरा–१४ बाच्छेबुडुवामा २०५६ मा निर्माण सुरु भएर २०६१ मा ल्यान्डफिल साइट सञ्चालनमा आएको थियो । २ सय रोपनी जमिनमध्ये ८० रोपनीमा फोहोर व्यवस्थापन हुन्छ । अहिले प्रतिदिन २ सय टन फोहोर व्यवस्थापन हुँदै आएको छ । विमानस्थललाई चराबाट जोखिम हुने कारण ल्यान्डफिल साइट मात्रै होइन, खोला र नहरमा बगेर आउने सिनो पनि हुन् । पूर्वपट्टि विजयपुर खोला र पश्चिमपट्टि फुर्सेखोला छ । ती खोलामा पनि सिनो बगेर आइपुग्छन् । खोलानालामा बगेको सिनो, आहारा खोजी, खुला फाँट र आफ्ना गुँडहरू आसपास भएका कारण गिद्धको गतिविधि बढी मात्रामा देख्न पाइँन्छ । निर्माणाधीन विमानस्थलको दुई किमि वरिपरिको हवाई दूरीमा गिद्धका प्रशस्त गुँड भेटिन्छन् । विमानस्थलको धावनमार्गको पूर्वपट्टि सिमलका दुई ठूला रूख छन् । ती रूखमा गिद्ध बस्छन् ।
ल्यान्डफिल साइट हटाउन विलम्ब भइसकेको संरक्षणकर्मी हेमन्त ढकाल बताउँछन् । ‘एक ठाउँमा रमाइरहेका चरालाई अर्को ठाउँमा बानी पार्न ६/७ महिना लाग्छ,’ उनले भने, ‘विमानस्थल सञ्चालनमा आउने बेला बन्दुक हानेर धपाउनुभन्दा अहिलेदेखि नै विकल्प खोजिनुपर्छ ।’ दमौली वरपर गिद्ध रेस्टुरेन्ट खोलेर गिद्धको ध्यान उतै मोड्न सके पोखरामा गतिविधि कम हुन सक्ने उनी सुझाउँछन् ।
विमानस्थलको पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन (ईआईए) ले पनि वरपर चराहरूका गतिविधिले विमानसँग ठोक्किने सम्भावना औंल्याएको छ । ठूलो आकारका र अधिक उचाइमा उड्न चराहरू कालो चिल, सेतो गिद्ध, सुन गिद्ध, सानो खैरो गिद्ध, डंगर गिद्ध, गोमायु महाचिल, राज गिद्ध, कालो काग, घर काग, बोडाई, लाटोकोसेरो, बकुल्लालगायतबाट खतरा हुन सक्ने पूरक ईआईएमा उल्लेख छ । ल्यान्डफिल साइट सार्ने, विजयपुर खोलामा फोहोर र मृत जनावर फाल्न प्रतिबन्ध गरेसँगै चराहको आहारामा कमी हुने तथा विमानस्थल सञ्चालनको कोलाहलले त्यस क्षेत्रबाट वन्यजन्तु तथा चरा अन्यत्र बसाइँ सर्ने अनुमान छ ।
जतिसक्दो छिटो ल्यान्डफिल साइट सार्ने मुख्यमन्त्रीको प्रतिबद्धता
बुद्ध एयरले केही दिनअघि पोखरामा सरोकारवालाबीच अन्तर्क्रिया गरी ल्यान्डफिल साइट छिटो सार्न आग्रह गरेको छ । विमानस्थल सञ्चालन एक महिना धकेलिँदा पनि राज्यले करोडौं रुपैयाँ घाटा बेहोर्नुपर्ने बुद्ध एयरका प्रबन्ध निर्देशक वीरेन्द्रबहादुर बस्नेतले बताए । बुद्ध एयरले पोखरालाई नै ‘हब’ बनाएर उडान सञ्चालन गर्ने तयारी गरेको उनको भनाइ छ । ‘विमानस्थल सम्पन्न भएपछि गण्डकी प्रदेशमा लाखौं पर्यटक भित्रिने सम्भावना छ,’ उनले भने, ‘त्यसका लागि ल्यान्डफिल साइट छिटो सार्नुपर्छ ।’
गण्डकी प्रदेशका मुख्यमन्त्री कृष्णचन्द्र पोखरेलले महानगरसँगको समन्वयमा जतिसक्दो छिटो ल्यान्डफिल साइट सार्ने प्रतिबद्धता दोहोर्याए । जग्गा पहिचान भइसकेकोले आगामी निर्वाचनपछि आउने जनप्रतिनिधिले थप कार्य अघि बढाउने महानगरका प्रवक्ता धनबहादुर नेपाली बताए । ‘अहिले हेरिएको स्थान आवासीय क्षेत्रभन्दा पर छ, विवाद आउने स्थिति छैन,’ उनले भने, ‘जग्गा खोजी मुख्य काम थियो, त्यो यही कार्यकालमा भयो ।’
महानगरले ल्यान्डफिल साइट सार्ने वित्तिकै जनचेतनामूलक कार्यक्रम गर्ने नागरिक उड्डयन प्राधिकरण पोखराका प्रमुख विक्रमराज गौतमको भनाइ छ । ‘ल्यान्डफिल साइट सार्ने प्रक्रिया सुरु होस् त्यसपछि यहाँका खोलानाला, खोल्सामा सिनो फाल्नहुँदैन भनेर जनचेतनामूलक अभियान चलाउँछौं,’ उनले भने ।
विमानस्थल निर्माणको म्याद सन् २०२२ जुलाई १० सम्म छ । हालसम्म विमानस्थल निर्माण ९३ प्रतिशत सकिएको आयोजना प्रमुख विनेश मुनकर्मीले जानकारी दिए । असारबाटै क्यालिब्रेसन फ्लाइट सुरु गरेर सन् २०२२ भित्रै अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुरु गर्ने तयारी रहेको उनको भनाइ छ । साभार : दीपक परियार/कान्तिपुर दैनिक
