7402 पटक हेरिएको काठमाडौ : संघीय व्यवस्था अनुसार तीन तहको सरकार सञ्चालन भएपछि खानेपानी, सरसफाइ तथा स्वच्छता सम्बन्धी कामको पनि बाँडफाँट गरिएको छ । मुलुक संघीय ढाँचामा सञ्चालन हुनु अघि खानेपानी तथा ढल निकास विभागले गर्दै आएको कतिपय काम प्रदेश तथा स्थानीय सरकारले समेत सम्पादन गर्दै आएको छ ।
संघीय खानेपानी तथा ढल व्यवस्थापन विभागका मुख्य कामहरु निम्न छन् :
– संविधानद्वारा प्रदत्त खानेपानी र सरसफाइमा पहुँचको नागरिकको मौलिक अधिकार प्राप्तीलाई संस्थागत र लागु गर्न खानेपानी र सरसफाइ क्षेत्रको अग्रणी विभागको रुपमा नीतिगत र कार्य संचालन तहमा नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्ने ।
– खानेपानी र सरसफाइ क्षेत्रको आवधिक र दीर्घकालिन योजना, गुरुयोजना, नीति, ऐन, नियम, रणनीति, कार्यनीति, निर्देशिका, मानक, मापदण्ड लगायत आवश्यक कानूनी व्यबस्था तयार गर्न तालुक क्षेत्रगत मन्त्रालय संग सहकार्य गर्ने।
– खानेपानी र सरसफाइ क्षेत्रमा ‘सार्वजनिक र निजी क्षेत्रको साझेदारी’, ‘सहलगानी’ र व्यवसायिकता’ जस्ता पक्षहरुको विकास मार्फत माग मुखी र उच्च गुणस्तर युक्त खानेपानी सुविधा विस्तार गर्नको लागि आवश्यक संयन्त्र र कार्य पद्दतिको विकास गर्ने ।
– क्षेत्रगत नीतिहरुको प्रभावकारी परिपालना र कार्यान्वयनको लागि अनुगमन, नियमन र सरोकारवालाहरुसंग समन्वय गर्ने ।
– बिभाग र मातहत निकायहरूको वार्षिक कार्यक्रम र बजेट तयारी सम्बन्धी सम्पूर्ण कार्यहरु गर्ने ।
– वैदेशिक सहयोगबाट संचालन गर्नुपर्ने आयोजनाहरुको लागि सहयोगको प्रस्ताव तयारी तथा समन्वय गर्ने ।
– खानेपानी तथा सरसफाइ आयोजनाको योजना तर्जुमा, सम्भाव्यता अध्ययन, डिजाइन, निर्माण तथा संचालन व्यवस्थापन सम्बन्धी स्टैण्डर्ड नर्मस, मानक, संहिता, मापदण्ड, निर्देशिका, कार्य संचालन विधि, म्यानुअल आदि तयारी तथा अद्यावधिक गर्ने ।
– राष्ट्रिय खानेपानी गुणस्तर मापदण्ड अनुसार तोकिए बमोजिम गुणस्तरयुक्त खानेपानीको सेवा प्रवाह गर्न र गराउन आवश्यक कार्ययोजना तयारी, बजेट व्यवस्थापन एबम सो को कार्यान्वयन र नियमन सम्बन्धी सम्पूर्ण कार्य गर्ने।
– उपभोक्ता समिति लगायतका सेवा प्रदायक निकायहरुको ‘वाश प्लान’ र ‘विजिनेस प्लान’ तर्जुमा र कार्यान्वयन गर्न सहयोग र सहजीकरण गर्ने ।
– विकास साझेदार एवं क्षेत्रगत निकायहरु बीचको सम्वाद, समन्वय तथा सहकार्यमा नेतृत्वदायी भुमिका निर्बाह गरी स्रोत साधन व्यवस्थापन, सुविधा निर्माण र सेवा विस्तार गर्ने ।
– खानेपानी तथा सरसफाइ क्षेत्रको विकास एवं व्यवस्थापनको लागि उपयुक्त व्यवस्थापन सूचना प्रणाली (MIS) को डिजाइन, संचालन, अध्यावधिक तथा नियमन गर्ने ।
– खानेपानी तथा सरसफाइ प्रणालीको संचालन, मर्मत संभार तथा दिगोपना सुनिश्चितताका लागी आवश्यक कार्य गर्ने ।
– पम्पिंग तथा डिप ट्युववेल लगायतका खानेपानी प्रणालीहरुका लागि आबश्यक प्राविधिक सहयोग तथा पृष्ठपोषण गर्ने।
– जलवायु परिवर्तन तथा अनुकुलन र विपत व्यवस्थापन सहित खानेपानी तथा सरसफाइ प्रणालीहरूमा नवीनता र प्रभावकारीता ल्याउनको लागि क्षेत्रगत सुशासन, लगानीका मोडेल, विधि एवं प्रविधि सम्वन्धी अध्ययन, अनुसन्धान तथा विकासमा जोड दिने।
– क्रमश: उच्च प्रविधियुक्त खानेपानी व्यवस्थापन तथा स्मार्ट वाटर म्यानेजमेन्ट लागु गर्दै जाने ।
– ढल व्यवस्थापन र वातावरणीय सरसफाइ सम्बन्धी दीर्घकालीन योजना र गुरुयोजना तयारी, नीति, ऐन, नियम, रणनीति, कार्यनीति, निर्देशिका, मापदण्ड लगायत आवश्यक कानूनी व्यबस्था तयार गर्न तालुक क्षेत्रगत मन्त्रालय संग सहकार्य गर्ने।
– खानेपानी, ढल निकास, दिसाजन्य लेदो ब्यबस्थापन, वातावरणीय सरसफाइ र विपद ब्यबस्थापन सम्बन्धी वार्षिक कायर्क्रम तथा बजेट तयारी गरी आयोजना कार्यान्वयन गर्ने गराउने।
– पूर्ण सरसफाइको अबस्था हासिल गर्न समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गर्ने ।
– आयोजना तथा कार्यक्रमहरुको वातावरणीय प्रभाव अध्ययन एबम अनुसन्धान गर्ने गराउने
– आयोजनाहरूको प्राविधिक परीक्षण (Technical Audit) गर्ने व्यवस्था मिलाउने ।
– केन्द्र, प्रदेश र स्थानीय तहमा संस्थागत र मानव क्षमता संसाधन विकास मार्फत सुविधा र सेवा प्रवाहमा गुणस्तर र प्रभावकारिता ल्याउन सहजीकरण गर्ने ।
– खानेपानी र सरसफाइ सम्वन्धी दिगो विकास लक्ष्य प्राप्तीको लागि समन्वय, सहजीकरण र सहयोग गर्ने ।
– राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय तहका सम्मेलन, सेमिनार, गोष्ठी, परिसम्वाद र एक्स्पो जस्ता सिकाईका अवसरहरु आयोजना गरी व्यवसायिक क्षेत्रगत सिकाईको अभिलेखीकरण र प्रचार प्रसार गर्दै
क्षेत्रगत नवीनता ल्याउन अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्ने ।
